Metabolic Bone Disease (MBD)

Fibreuze osteodystrofie – beter bekend onder de Engelse benaming Metabolic Bone Disease (MBD) – is een veelvuldig voorkomend probleem bij leguanen. Het kan omschreven worden als een stoornis aan het beenderstelsel.

De meest voorkomende aan voeding gekoppelde ziekten bij reptielen worden veroorzaakt door voedsel met een te laag calciumgehalte en/of te hoog fosforgehalte en/of een tekort aan vitamine D3. Insecten, vele groenten en fruit bevatten erg weinig calcium en zeker geen vitamine D3. Omdat de dieren overwegend binnen en achter glas zijn gehuisvest, wordt normale synthese van vitamine D3 onder invloed van ongefilterd zonlicht geblokkeerd. Een dagelijkse dosis UVB-straling is noodzakelijk voor de vorming van vitamine D3 bij leguanen. Onvoldoende blootstelling aan ultraviolet licht in het golfgebied van 290 – 315 nanometer zal MBD tot gevolg hebben. Vitamine D3 zorgt voor calciumopname vanuit het maag- en darmgebied en brengt de calcium- en fosfaatgehalten van het bloed in balans. Bij een tekort aan calcium in het bloed zal de leguaan kalk uit zijn eigen botten onttrekken om dit tekort te compenseren. Hierdoor zullen de botten rubberachtig en broos worden. Maar ook nieraandoeningen kunnen MBD veroorzaken.

Oorzaken

Een slecht aangepast dieet is één van de veroorzakers van MBD. Het is zaak groente en fruit te selecteren met de juiste calcium/fosforverhouding. De te adviseren verhouding bij leguanen is 2:1. Daarnaast zijn er ook diverse groenten met een hoog oxaalzuurgehalte. Denk bijvoorbeeld aan rabarber, postelein, spinazie en snijbiet. Dit oxaalzuur kan ervoor zorgen dat een leguaan niet voldoende calcium uit de voeding kan opnemen vanuit de darm, hierdoor komt er onvoldoende calcium vanuit het maagdarmkanaal in het bloed.

Symptomen

Waarneembare symptomen:

• als eerste kun je zachte trillingen (tremoren) van de tenen waarnemen
• een spastische dan wel schokkerige manier van voortbewegen
• bevingen en stuiptrekkingen van poten, tenen of spieren in de romp in een rustsituatie
• schokkerige en trillerige bewegingen wanneer de leguaan wordt vastgehouden
• sloom gedrag
• opzwellen van de onderkaak of een heel zachte onderkaak
• knik(ken) in de staart
• een vreemde lichaamshouding (bijvoorbeeld laag op de poten tijdens het lopen)
• opgezwollen ledematen
• harde bulten of verdikkingen van de lange botten van de poten
• bobbels langs de ruggengraat en staart
• het zachter worden van de borst en/of rug
• het niet meer volledig kunnen sluiten van de mondranden
• het zich voortslepen over de grond en het ontbreken van de kracht om goed te kunnen klimmen en zich vast te houden

Maar ook botbreuken, anorexia en constipatie kunnen een aanwijzing voor MBD zijn.

2 leguanen met rugafwijking ten gevolge van MBD

Behandeling

Het is belangrijk om leguanen met MBD zo min mogelijk te hanteren teneinde botbreuken en hieruit voortvloeiend letsel te voorkomen. Daarnaast moet voorkomen worden dat ze bij klimpartijen kunnen vallen, dus klimmaterialen en kurken achterwand verwijderen.

Tijdens de behandeling is het raadzaam om de leguaan wekelijks te wegen, dit dient gecombineerd te worden met frequent lichamelijk onderzoek. Het zorgvuldig in de gaten houden van de conditie, vooral tijdens het begin van de behandeling is erg belangrijk om het verloop hiervan te kunnen controleren.

We spreken van een licht geval van MBD wanneer er slechts voelbare en nauwelijks zichtbare symptomen zijn. Als je de trillingen hebt gemist, en pas de afwijkingen aan de botten zelf gaat voelen, is het dier al redelijk ver heen. Een licht geval kan meestal goed worden behandeld door een optimale verzorging. Dat betekent de juiste voeding en een goed ingericht terrarium. Je kunt hierover meer lezen in de hoofdstukken over en . En mocht de mogelijkheid aanwezig zijn om de leguaan dagelijks minstens een half uur aan direct zonlicht bloot te stellen, valt dit natuurlijk altijd te prefereren boven kunstmatige UVB-straling. Hou er rekening mee dat vensterglas en regulier plexiglas geen UVB-straling doorlaat.

In een vergevorderd stadium kan er sprake zijn van alle bovengenoemde symptomen. In dat geval is er een intensievere behandeling nodig. Röntgenfoto’s en het bepalen van het bloedbeeld helpen om de ernst van de situatie vast te stellen.

Bij een breuk is het gebruikelijk om de botten van buitenaf te fixeren omdat de zwakke botstructuur fixatie van binnenuit meestal ondoenlijk maakt. In het geval van meerdere gebroken botten of een gebroken nek- of rugwervel zou fixatie onmogelijk kunnen zijn. Rust in een aangepast terrarium zonder klimmogelijkheden en het aanpakken van de stofwisselingsproblematiek (de calciumhuishouding) die bij deze ziekte hoort, zullen over het algemeen de verschillende veel voorkomende orthopedische problemen verhelpen.

Eigenlijk moet je elk stadium van MBD op dezelfde manier behandelen. In eerste instantie wordt calcium per injectie toegediend. Als je het oraal geeft moet het gecombineerd worden met vitamine D3, liefst ook oraal. Daarnaast moet de voeding aangepast worden, vaak moeten dieren gedwangvoederd worden. Dat doe je het best met een preparaat waaraan voldoende vitaminen en mineralen zijn toegevoegd. Dus bijvoorbeeld Olvarit babyvoeding (compleet), nutrilon soja, katten- of hondenvoer, compleet papegaaienvoer. Een dierenarts voor reptielen zal je daarmee dienen te begeleiden in voedingkeuze, dosering en behandelingsduur met het gekozen preparaat.

Dan zijn er regelmatig nog bijkomende kwalen die behandeld dienen te worden zoals ontsteking van het mondslijmvlies en abcesvorming op diverse plaatsen in het lichaam.

Een leguaan kan zeer langdurige en zelfs permanente gevolgen ondervinden van MBD. Wervelaandoeningen zoals scoliosis, waarbij de wervelkolom naar links of rechts gebogen is, en kyphosis, waarbij de rug achterwaarts is uitgebold, kunnen aanwezig zijn ten tijde van de diagnose en verergeren naarmate de tijd vordert. Vergroeiingen aan de onderkaak kunnen duidelijker worden naarmate de leguaan groeit en dit kan ervoor zorgen dat de leguaan niet zelfstandig kan eten zodat het dier dus dagelijks met de hand gevoerd moet worden. Soms kan een operatie noodzakelijk zijn.

Het spreekt voor zich dat het in alle gevallen belangrijk is om zo snel mogelijk een dierenarts te raadplegen en deze de behandelwijze te laten vaststellen. In principe is MBD een levensbedreigend probleem, als er op tijd adequaat wordt ingegrepen is de ziekte redelijk te behandelen. Echter, de afwijkingen aan het skelet, met name de misvormingen zijn vrijwel altijd blijvend. Daarnaast kunnen er calciumfosfaat neerslagen zijn opgetreden in de nieren, de maagwand en de longen. Deze hoeven op dit moment geen problemen te geven, maar kunnen uiteindelijk leiden tot chronisch nierfalen met de dood van het dier enkele jaren later tot gevolg.

Auteur, Evert Henningheim

Geraadpleegde literatuur:

Elliot R. Jacobson, DVM, PhD, DACZM (2003) Biology, Husbandry, and Medicine of the Green Iguana. Original edition., Krieger Publishing Company, Malabar, Florida, USA.
Tekstuele controle en advies: Dr. Marja Kik, dierenarts voor reptielen