Cyclura cornuta ook wel bekend onder de naam Neushoornleguaan of in het Engels Rhinoceros iguana komen over het gehele Hispaniola voor. Dit eiland ligt in de Caribische zee, ten oosten van Cuba en ten westen van Puerto Rico en behoort tot de Grote Antillen. De meeste Neushoornleguanen bevinden zich langs de zuidkant van Hispaniola, met de hoogste aantallen in zuid-zuidwestelijke Dominicaanse Republiek. In de Dominicaanse Republiek is bekend dat er minimaal 10 subpopulaties leven. In Haïti zijn dat er tien of minder.
De mens is de oorzaak dat deze dieren heden ten dage in hun voortbestaan worden bedreigd. Het vernietigen van de voor de leguaan natuurlijke leefomgeving en door verstedelijking met daarnaast faunavervalsing doen de populatie sterk bedreigen.
Door de toename van de mens op de eilanden en de kustlijn (toerisme) wordt de leguaan gedwongen zich terug te trekken van de kustlijn waar ze graag vertoeven.
Hierdoor verplaatsen de groepen zich landinwaards. Ook wordt er voor consumptie op het dier gejaagd door de inlandse bevolking.
Mannetjes bereiken een lengte tot 56.0 cm SVL* en een gewicht tot 10 kg, wijfjes bereiken een lengte tot 51.0 cm SVL.
* Snouth vent length (gemeten van af de punt van de snuit tot de cloaca)
In het verleden werden de Nassava eiland neushoorn leguaan (Cyclura onchiopsis †) en de Mona eiland neushoornleguaan (Cyclura stejnegeri) gerekend als ondersoorten van Cyclura cornuta. Uitgaande van de laatste bevindingen rekenen we ze nu als aparte soorten onder het geslacht Cyclura.
Gebieden waar deze leguanen voorkomen kennen een jaarlijkse regenval van 470 tot 1.000 mm. De gemiddelde temperatuur op jaarbasis ligt rond de 25°C. De cornuta’s worden met uitzondering waargenomen op hoogten van maximaal 400 meter boven de zeespiegel. Hun leefgebied kan als subtropisch worden omschreven.
Zoals alle andere Cyclura soorten zijn neushoorn leguanen dagdieren die schuilplaatsen gebruiken voor de dag en de nacht. Spleten van rotsen, holen die in de grond of zand worden gegraven, en holle boomstammen worden onder andere gebruikt tijdens de dag voor het rusten, het koelen of het beschutten. De mannetjes verdedigen het territorium waar vrouwlijke neushoornleguanen in verblijven. Hoge bomen en in de zon liggende rotsen worden gebruikt door mannetjes voor het zonnen en toezicht houden op het te verdedigen gebied. Verdergaande informatie over hun ecologie en biologie wordt samengevat door Schwartz en Henderson (1991).
Door Evert Henningheim
Neushoornleguanen kennen een vergelijkbare verzorging als dat van de groene leguaan en hebben net zoals zij een zeer hoge dosering UVB nodig. Ze besteden een groot deel van de dag aan zonnen op een rots. Over het algemeen wordt aangenomen dat deze leguanen onder de grondbewoners vallen, ze kunnen echter prima klimmen. Een (kamer)terrarium met een minimale afmeting van 9 vierkante meter is benodigd. Geef de leguanen diverse klim mogelijkheden en creëer (kunstmatige) holen. ’s Nachts trekken deze leguanen zich graag terug in een hol.
Kamer van 12 m² voor Cyclura cornuta man
Cyclura soorten kunnen niet in kleine terraria gehouden worden. In het wild nemen de meeste soorten grote territoria in en hebben vaak grote fourageergebieden. Om dit soort dieren te houden is voor een koppel de afmeting van een terrarium 3 m x 1.8 m x 1.8 m het absolute minimum. Een ideale maatvoering voor deze soorten is echter 3.6 m x 3.0 m x 3.6 m. Volwassen mannen dienen nooit samen gehouden te worden. Zij zullen vrijwel altijd gaan vechten al dan niet met dodelijke afloop. Bij het houden van een man en een wijfje hoeft het ook niet altijd goed te gaan. Buiten de paartijd zijn er perioden dat zij elkaar uit de weg moeten kunnen gaan en niet kunnen zien. Dit om gevechten te vermijden. Bij de bouw van een terrarium moet daar dan ook rekening mee worden gehouden.
De mogelijkheid om te kunnen klimmen is voor alle soorten Cyclura van jong tot oud heel belangrijk. Dat is tenslotte onderdeel van hun natuurlijk gedrag. Ook geeft hoogte deze leguanensoorten een gevoel van veiligheid en reduceerd daardoor stress. Daarom dient een Cyclura terrarium ook hoog te zijn. Een terrarium op kamerhoogte is geen overbodige luxe. Tevens maakt dit het voor de houder makkelijk om comfortabel en goed in het terrarium te kunnen werken.
Klimmogelijkheden zoals boomstammen, planken, rotsen zijn uitermate handig en zinvol. Er dienen ook voldoende schuilplaatsen en visuele barrieres in het terrarium te zijn aangebracht. Holle ruimten zoals PVC pijpen, holle boomstammen en of kisten met een kleine opening waar een leguaan zich in kan terugtrekken. Dit zorgt voor visuele barrieres. Planten maken het terrarium atractief en tevens geeft het de dieren wat beschutting. Een in het leefgebied van Cyclura soorten voorkomende plant is bijvoorbeeld de Zeedruif (Coccoloba uvifera). Deze plant is sterk, en draagt blad gelijkend op die van grote ficus bladeren. Cyclura eten hier niet van omdat het blad te leerachtig van structuur is. Palm en cactussoorten zijn tevens goed toepasbaar. Ficus and Hibiscus staan leuk in terraria maar dat is vrijwel zeker voor hele korte duur. De leguanen eten deze in een mum van tijd kaal. Of je moet er geen bezwaar tegen hebben om elke twee weken de planten te vervangen.
Bij het houden van koppels Cyclura dient men het terrarium zo geconstrueerd te hebben dat indien het nodig is deze in twee separate ruimten gescheiden kan worden. Het her-introduceren van een dier dient over lange periode nauwgezet gemonitord te worden. Opnieuw samenzetten kan door een van beide leguanen niet meer geaccepteerd worden.
Als substraat is zand een zeer goede. Als men het natuurlijk graafgedrag wil bewerkstelligen dan is een ideale substraat dikte daarvoor rond de 1 meter a 1.20 meter. Die dikte zorgt ervoor dat het vochtig genoeg blijft en er een stevige structuur ontstaat om er een hol in te kunnen graven. Mest dient elke dag geruimd te worden. Als leguanen holen gegraven hebben dan dient men daar niet boven op te gaan staan. Dit om instortingsgevaar te voorkomen.
Een ideale luchtvochtigheid voor Cyclura ligt tussen de 50-80%. Deze norm kan het hele jaar door gehandhaafd worden. Met regelmaat licht sproeien met water werkt uitstekend om de luchtvochtigheid goed te beheersen.
UVB licht aanbieden is noodzakelijk. Dit om de dieren de nodige vitamine D toe te dienen. De Osram Ultravitalux lamp levert bij 30 minuten bestraling per 24 uur voldoende UVB. De lamp dient zodanig op hoogte gemonteerd te worden dat de leguaan op de zonplek voldoende UVB op kan nemen. Hiervoor kan men het beste een betaalbaar UVB meetinstrument gebruiken. Tevens kan daarmee periodiek de veroudering van de UVB lamp worden gemeten en bepaald wanneer deze aan vervanging toe is. De warmte afgifte van de Osram Ultravitalux lamp is hoog en maakt deze tevens geschikt als opwarmplek. Solar Raptor 160 Watt is eveneens een prima lamp qua UVB afgifte. Echter produceert deze minder warmte waardoor mogelijk de zonplek lokaal moet worden bijverwarmd met bijvoorbeeld een keramische lamp.
Cyclura leven in warme gebieden en houden van zonplekken waar ze flink op kunnen warmen. Daarom mag de terrarium temperatuur niet onder de 20 graden °C voor de nacht komen. De gemiddelde dagtemperatuur heeft een bovengrens van 33 graden °C. Een optimale dagtemperatuur ligt rond de 29 a 30 graden °C. In de winterperiode kan de dagtemperatuur 3 a 4 graden °C verlaagd worden. Om grote terraria op te warmen kan men als bijverwarming goed gebruik maken van Elektrische convectie warmtepanelen. Deze hebben een laag energieverbruik en de panelen zijn overschilderbaar.
Plekken waar de leguanen kunnen zonnen dienen altijd aangeboden te worden. Minimaal net zoveel zon plekken als het aantal leguanen. In gevangenschap gehouden Cyclura soorten zonnen onder lampen met een temperatuur van wel 65 graden °C. In het wild hebben Cyclura soorten over de dag gemeten een lichaamstemperatuur tussen de 36 en 41 graden Celsius. Interessant om te weten is dat juist die Cyclura kweekprogramma’s welke hoge (opwarm)temperaturen aanbieden goede nakweekresultaten boeken.
De zogenaamde hot rocks en heating pads zijn af te raden omdat deze brandwonden kunnen veroorzaken.
Cyclura cornuta’s zijn voornamelijk herbivoor en voeden zich in het wild met vruchten, bladeren en bloemen van verschillende planten, afhankelijk wat beschikbaar is in de tijd van het jaar. Ze consumeren ook dierlijk materiaal waarbij de voorkeur uit gaat naar rupsen en verpoppingen van insecten.
In gevangenschap kennen deze herbivore leguanen een dieet wat lijkt op die van de Groene leguaan. Ook hier gaat het om Calciumrijke bladproducten aangevuld met groenten producten die je als bulkvoer zou kunnen omschrijven. De voeding mag verrijkt worden met gedroogde kruiden. Ook bij deze dieren is een variëteit aan aanbod belangrijk.
De paartijd vindt aan het begin van of voorafgaand aan het eerste regenachtige seizoen van het jaar plaats, dit is in mei. De wijfjes leggen tussen de 2 tot 34 eieren, met een gemiddeld legsel grootte van 17 eieren in de maand juni. De wijfjes bewaken na het leggen enkele dagen de nesten met eieren. Andere leguanen worden niet in de buurt geduld.
De vrouwtjes maken een leghol in het zand. Tunnels zijn ongeveer 1 meter lang met een kamer aan het eind van de tunnel. De legkamer is zodanig groot dat het wijfje zich precies kan ronddraaien.
De incubatie temperatuur is 31 °C en het duurt gemiddeld 85 dagen voordat de eieren uitkomen.
De eieren zijn ongeveer 82.6 mm x 50.8 mm groot en wegen 75-80 g.
Pasgeborenen jongen zijn gemiddeld 10.4 cm SVL groot en wegen rond de 51 gram.
De wijfjes worden geslachtsrijp tussen de 2 a 3 jaar.
