We kennen natuurlijk allemaal de gewone groene leguaan, Iguana iguana.
Al langer is bekend dat op verschillende eilanden binnen de Kleine Antillen diverse populaties voorkomen die elk een set van unieke karakteristieke eigenschappen lijken te hebben. Niet alleen de leguanen op St. Lucia, St. Vincent en de Grenadines ogen anders; zie hier. Namelijk, ook op de eilanden Saba en Montserrat, zien leguanen er anders uit. Op deze eilanden zijn volwassen dieren donker van kleur, soms nagenoeg zwart. Al sinds bijna 10 jaar werden deze dieren gezien als een melanistische populatie van I. iguana, die mogelijk een eigen status zou krijgen. De leguanen zijn zwart vanwege melanisme; het tegenovergestelde van albinisme.

Nieuw onderzoek uit 2020 heeft nu aangetoond dat de zwarte leguanen op Saba en Montserrat zowel genetisch als morfologisch in zulke maten verschillen van de andere populatie binnen Iguana dat ze nu als een eigen soort worden aangemerkt, namelijk Iguana melanoderma. Naast de zwarte lichaamskleur bij oudere dieren, hebben ze ook een hoge rugkam, een zwarte keelwam en een karakteristieke zwarte plek tussen het oog en het oor.

Alhoewel data van de Amerikaanse Virgin eilanden en Noord Venezuela niet compleet was, hebben de auteurs ook deze populaties binnen de soort I. melanoderma beschreven. Daarmee komt de soort dus in 4 verschillende landen voor. De precieze manier waarop de dieren zich in het verleden hebben verspreid is momenteel nog niet bekend, maar zou of door verspreiding in de nasleep van orkanen zijn gebeurd, of, mogelijk hebben de eerste bewoners van deze gebieden leguanen verplaatst net zoals dat bijvoorbeeld met de West-Indische kikker (Leptodactylus fallax) is gebeurd.

Een van de belangrijkste redenen om de soort apart te omschrijven, is dat op deze manier conservatie van deze unieke leguanen doeltreffender kan plaatsvinden. Let op, het is goed om te weten dat er een gaande discussie is over het beschrijven van nieuwe soorten en natuurconservatie, waarbij er discussie is over hoeveel bewijs er nodig is om nieuwe diersoorten te beschrijven. Onthoudt daarbij dat de manier van en criteria omtrent soortbescherming en fondswerving berust op het gebruik van soortnamen, niet enkele populaties binnen een soort. Met andere woorden, om een populatie het best te beschermen helpt een unieke soortnaam.

De zwarte leguanen worden op diverse manieren bedreigd in hun voortbestaan. Zoals op veel andere eilanden gebeurt met de Antilliaanse leguaan, Iguana delicatissima, worden zij ook bedreigd door hybridisering met geïntroduceerde gewone groene leguanen. Echter, de situatie in vergelijking met I. delicatissima is anders, omdat tot op heden nog geen bewijs gevonden dat niet-inheemse leguanen hun weg hebben gevonden naar de zwarte-leguaan eilanden en zich daar succesvol hebben weten te handhaven en voortplanten.

Een probleem dat door de auteurs wordt aangehaald is dat er mogelijk illegale handel in deze dieren is. Inderdaad, in een opvolgend artikel hebben twee andere onderzoekers aangetoond dat alle I. melanoderma die voorkomen buiten het oorspronkelijke leefgebied illegaal zijn verkregen [link]. Leguanen mogen namelijk alleen worden verplaatst tussen verschillende landen wanneer daar een officiële CITES [link] verklaring voor is. CITES is een internationale organisatie die de handel van honderden diersoorten reguleert en monitort. De auteurs van dit artikel over illegale handel in leguanen hebben aangetoond dat er nooit officiële documenten van Saba en Montserrat zijn vrijgegeven. Maar dat toch melanistische leguanen vanaf de naburige eilanden St. Maarten en Barbados naar meerdere continenten zijn vervoerd met behulp van CITES documenten met incorrecte or incomplete data.

Naast de dreiging die uitgaat van de dierenhandel, is ook de mogelijke verspreiding van niet-inheemse leguanen naar Saba of Montserrat erg zorgwekkend. Wanneer dit zou gebeuren kunnen aanwezige aanpassingen die de zwarte leguanen hebben (o.a., genetische, of fysiologische), verdwijnen door kruising (hybridisatie) met hun nauwverwante zustersoort(en). De kans op verspreiding van niet-inheemse leguanen naar een van deze twee eilanden is zeker aanwezig; wat onderbouwd wordt door de aanwezigheid van niet-inheemse leguanen op minstens 10 andere eilanden binnen de Kleine Antillen.

Potentieel zorgwekkend is de recente waarneming dat de Montserrat populatie sterke groei laat zien. Dit is vreemd voor een inheemse populatie, maar een verklaring zou kunnen zijn dat sinds kort niet-inheemse leguanen aanwezig zijn, die bijvoorbeeld veel meer eieren leggen dan de Montserrat populatie. SDGL steunt een project waarbinnen het Durrell Wildlife Conservation Trust en de lokale overheid onderzoek zullen doen naar de leguaanpopulatie. Zij zullen veldonderzoek doen waarbij leguanen worden gevangen en foto’s worden genomen van al hun uiterlijke kenmerken. Tevens zal van een deel van de leguanen een genetisch monster worden genomen zodat naderhand zowel de genetische achtergrond en de morfologische kenmerken inzicht kunnen geven of er niet-inheemse leguanen op Montserrat zijn. De combinatie van deze data zal ook helpen om uiterlijke kenmerken aan te wijzen die in het veld gebruikt kunnen worden om de verschillende dieren, en hun hybriden, uit elkaar te kunnen houden.