Reptielen & amfibieën houden, meer dan alleen een hobby

European Studbook Foundation (ESF)

Het verzorgen van dieren in gevangenschap

Het houden van dieren in gevangenschap is een oude menselijke gewoonte. Het domesticeren van wilde dieren en het veredelen van verschillende plantensoorten heeft door de eeuwen heen veel voordeel voor de mensheid gebracht, niet in het minst als een bron van voedsel.

Het houden van huisdieren als een hobby en het verzorgen van wilde planten in huis of in de tuin is dan ook heel gebruikelijk in de gehele wereld. Het is aan de toenemende welvaart in de westerse wereld en de groeiende belangstelling voor iets tastbaars vanuit de natuur te danken, dat de internationale commerciële handel in exotische dieren en planten een plaats in de maatschappij heeft veroverd. Een florerende handel is ontstaan vanuit de derdewereldlanden. Europa, Japan en de VS zijn een markt geworden voor vele wilde dieren en planten.

De handel creëert een vraag en deze vraag heeft de aanvoer aanzienlijk overtroffen, met catastrofale gevolgen. Er zijn veel rapportages over deze ontwikkelingen aanwezig, alhoewel deze de (waarschijnlijk veel grotere) omvang niet weergeven.   Massale vraag door een groot aantal beginnende liefhebbers is verantwoordelijk voor een sterftecijfer van 80 of 90% onder geïmporteerde exotische dieren kort na de aankomst.

Naast de consumerende amateur is er een groep mensen, die op een andere manier met dieren en planten wil omgaan.

Geschiedenis/ontstaan van het ESF

In 1992 nam de Nederlandse Schildpadden Vereniging (NSV) het initiatief om stamboeken / kweekprogramma’s voor land- en waterschildpadden te starten. Zij zag de noodzaak in van het beschermen van dieren in het wild en van een strenger beleid ten aanzien van de import van dieren uit het wild. Zij wilde streven naar gehele self-supporting! Spoedig daarna werd hetzelfde initiatief genomen voor hagedissen, slangen en enige soorten gifkikkers. Dit leidde snel tot een groot aantal stamboek kweekprogramma’s voor soorten en ondersoorten van reptielen en amfibieën met een aanzienlijk aantal geregistreerde dieren en stamboekdeelnemers.  De meeste leden kwamen aanvankelijk  hoofdzakelijk van herpetologische verenigingen zoals met name Lacerta en de NSV. In 1994 resulteerde dit in de  oprichting van het Overkoepelend Orgaan Stamboeken (OOS).  In februari 1997 werd het OOS een geregistreerde stichting. Het stamboekinitiatief in ons land vond navolging in Duitsland door de start van een aantal kweekprogramma’s voor verschillende bedreigde soorten van Chinese schildpadden. Tussen Duitsland, Oostenrijk en Nederland begon een samenwerking te ontstaan om een aantal soorten te redden. Dit ontwikkelde zich steeds verder en   thans zijn er een groot aantal EU- landen in de stamboekprogramma’s vertegenwoordigd. Daarnaast ontstaan er ook steeds meer contacten met organisaties en instellingen buiten Europa, waardoor onder andere nog meer overdracht van kennis wordt gestimuleerd. De internationale kennis verdiept zich ook steeds verder en de uitwisseling daarvan wordt steeds belangrijker.

Door de uitbreiding van de activiteiten naar andere EU- landen werd in januari 2003 de naam van de stichting gewijzigd in European Studbook Foundation (ESF).   De ESF kent een website. Een tijdschrift geeft de ESF niet uit, alle informatie wordt gepubliceerd op de website; www.studbooks.eu.Doelstelling van de  ESF De ESF stelt zich het volgende ten doel:

Conservatie van reptielen en amfibieën in gevangenschap, met de nadruk op  bedreigde soorten,door het opbouwen en in stand houden van genetisch verantwoorde populaties in gevangenschap.

Beheer van Europese stamboeken en kweekprogramma’s.

Management van genetisch  zuivere kweekprogramma’s.

Samenwerken met herintroductie programma’s.

Verzamelen, samenstellen en verspreiden van kennis over huisvesting, voeding en kweek(programma’s) van reptielen en amfibieën.

Stamboeken

De volgende stamboeken zijn van toepassing op de dieren die binnen de Doelgroep vallen

<

Soort	Stamboekhouder	Telefoonnummer	E-mail
Uromastyx ( Doornstaart agamen)	Thomas Wilms		uromastyx@studbooks.org
Sauromalus obesus (Chuckwalla)	Henk Zwartepoorte	010 46 59 527	sauromalus-obesus@studbooks.org
Ctenosaura oedirhina	Wim van Heuvel	0486 475 992	ctenosaura@studbooks.org
Ctenosaura melanosterna	Rene Gaal		bloemisterijgaal@home.nl
Dipsosaurus	Hendrik Van de Voorde		dipsosaurus_studbook@hotmail.com

Wat is een stamboek?

Een stamboek is letterlijk een register  waarin de afstamming en kenmerken van de ingeschreven dieren staan opgetekend. In geval van het ESF betreft het de groep reptielen en amfibieën.

Een stamboek regelt een aantal zaken:

Management van een diersoort in gevangenschap

Het tegengaan van inteelt door genetisch verantwoorde kweekprogramma’s

Kennisoverdacht

Bibliotheek

 

Deelname aan een stamboek is geheel vrijwillig, waarbij duidelijk gesteld wordt dat alles draait  om uitwisseling en registratie van gegevens.  Ten einde misverstanden te voorkomen, wordt hierbij benadrukt, dat de aangemelde dieren volledig eigendom blijven van de stamboekdeelnemers.  Van de stamboekdeelnemers wordt onder andere verwacht, dat zij uit eigen beweging gegevens betreffende de stamboekdieren doorgeven aan de stamboekhouder(s) voor registratie.  Het is een kwestie van een vrijwillige samenwerking.

Voordelen van een stamboek

• In de toekomst nagenoeg geen wildvang meer.
• Commerciële handel kan worden uitgeschakeld.
• Kennis op allerlei gebied wordt toegankelijker.
• Het onderlinge contact tussen terrariumhouders wordt bevordert.
• Het contact tussen dierentuinen en particulieren kan worden verbeterd.
• De populatie in gevangenschap gezonder.
• Inteelt en het ontstaan van hybriden kan worden voorkomen.
• Een stabiele populatie in gevangeschap kan worden gewaarborgd, zodat het in de toekomst mogelijk is dieren in het terrarium te blijven verzorgen.
• Beginnende terrariumhouders kunnen worden begeleid.
• De stamboekhouders kunnen een vraagbaak zijn voor wat betreft de door hen gevoerde stamboeken.
• Houders van dieren die onder artikel 3a (lijst III) van de Wet Budep vallen kunnen door middel van deelname aan een stamboek aantonen dat zij hun dieren overeenkomstig de artikelen in de Wet verkregen hebben.
• De overheid en dan metname het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij krijgt meer inzicht in waar we als liefhebbers mee bezig zijn.

Management van een soort in gevangenschap

Het vastleggen van gegevens betreffende een soort in gevangenschap ten behoeve van het beheer van een stamboek.   Deze gegevens worden door de stamboekhouder gebruikt bij het opstellen van een kweekprogramma, bij de  bemiddeling en advisering over overdrachten van dieren binnen het  kweekprogramma en bij de  advisering en informatieverstrekking aan stamboekdeelnemers over kweek en  huisvesting.

Het tegengaan van inteelt

Het vermijden van inteelt is van groot belang om de genetische eigenschappen van de soort ook voor de toekomst veilig te stellen; het vormt een sterke waarborg voor de overleving van de soort in gevangenschap op langere termijn, zodat ook toekomstige generaties van een verscheidenheid aan reptielen- en amfibieënsoorten kunnen genieten.

Kennisoverdracht

Door kennis van kweek, voeding en gedrag verkregen in gevangenschap wordt de kans op overleving van diersoorten in gevangenschap vergroot. Daarnaast draagt die kennis zeker bij in de bescherming en het management van  diersoorten in hun natuurlijke leefomgeving, waardoor de kans op overleving ook in het wild wordt vergroot. Kweek in gevangenschap is leerzaam en fascinerend. Kennisoverdracht tussen alle stamboekdeelnemers is ook van wezenlijk belang voor het verantwoord voortbestaan van de diersoort. Elke stamboekhouder draagt een stukje verantwoordelijkheid hierin bij. Nakweek kan voorts een  bijdrage leveren in het terugdringen van de handel in wildvangdieren, waardoor populaties in het wild verder worden ontzien.

Bibliotheek

De kennisvergaring die onder andere door middel van het stamboek wordt verkregen stelt de stamboekhouder in staat om stamboekdeelnemers te kunnen adviseren over kweek, huisvesting, voeding en relevante literatuur.

Om de genoemde activiteiten te continueren en de plannen voor een verdere optimalisering van de stamboek/kweekprogramma’s te kunnen realiseren, vraagt de ESF u in overweging te nemen haar doelstellingen te steunen door deelnemer te worden van een of meer stamboeken, en/of u aan te melden als aspirant stamboekhouder ten einde te komen tot de start van een nieuw stamboek.

Hoe wordt je stamboekdeelnemer?

Iedereen die een reptielen- en of amfibieënsoort legaal houdt kan zich bij het stamboek voor die  diersoort  inschrijven. Het is wel van belang dat de houder met zijn dieren kweekt of wil gaan  kweken.  Inschrijven kan via de ESF website door invulling van het aanmeldingsformulier, welke onder de rubriek  “Forms”  zijn te vinden.

Hoe start je een stamboek?

Voor het accepteren van een nieuw stamboek hanteert  het ESF- bestuur een aantal richtlijnen, te weten:

• Er dienen  in principe tenminste 10 bloedlijnen per (deel)stamboek aanwezig te  zijn, doch bij voorkeur meer.
• Bij soorten, waarvan slechts een beperkt aantal bloedlijnen beschikbaar is, dient het aantal ingeschreven bloedlijnen een redelijk deel van de naar verwachting in Europa aanwezige bloedlijnen te vertegenwoordigen. Er wordt dus standaard een globale schatting van het aantal bloedlijnen in Europa gevraagd.
• Er dienen meerdere houders te zijn ingeschreven in het stamboek.
• Alle ingeschreven dieren dienen legaal in het bezit van de houder te zijn.
• Er dient te worden voorkomen, dat eventule niet in het stamboek ingeschreven dieren van dezelfde soort als de stamboekdieren in contact kunnen komen met die stamboekdieren.
• Stamboeken worden in eerste instantie opgezet voor bedreigde en/ of beschermde soorten.

Wanneer iemand een nieuw stamboek zou willen opstarten, dient hij daartoe een schriftelijk gemotiveerd voorstel  aan het ESF bestuur te doen.

Welke voorwaarden worden er gesteld aan een stamboekhouder?

• Een redelijke ervaring met en deskundigheid in het houden en kweken van de betreffende diersoort.
• Het goed kunnen werken met de computer en met een software registratieprogramma (Sparks, Sebag, of SC Books).
• Het jaarlijks opstellen en op de ESF- website publiceren van een jaarrapport over het stamboek , alsmede van informatieve artikelen en richtlijnen voor huisvesting en kweek.
• Op een coöperatieve wijze met de andere stamboekdeelnemers kweekprogramma’s uitvoeren om een genetisch verantwoorde populatie in gevangenschap op te bouwen en te behouden.De bereidheid om zich samen met de andere stamboekdeelnemers verder te verdiepen in de diersoort en de situatie ex situ en in situ.  Daartoe kunnen bijvoorbeeld  speciale stamboekbijeenkomsten en /of excursies  worden georganiseerd.
• Het goed kunnen samenwerken met de ESF board en het bereid zijn mee te denken in de verdere ontwikkeling van de ESF.
• Een flinke dosis enthousiasme en gevoel voor natuurbescherming (conservation).

Co-stamboekhouderschap

Het ESF streeft nadrukkelijk naar de invulling  van co-stamboekhouderschappen  voor alle stamboeken. Omdat het steeds om vrijwillgerswerk blijft gaan, verdient het aanbeveling het  vele stamboekhouderswerk in onderling overleg te verdelen, waardoor de belasting per persoon minder kan worden, de kennis nog meer wordt vergroot , mogelijke ongezonde personificaties worden voorkomen en vooral de continuïteit van het stamboek beter wordt gewaarborgd. Uiteraard valt of staat een stamboek met de personen die er aan deelnemen, in welke functie dan ook.

Stamboekhoudersdag

Jaarlijks wordt er een stamboekhouderdag gehouden, waar allerlei zaken, zoals  bestuurlijke mededelingen, thema’s als genetica, stamboek software, problemen met communicatie tussen deelnemers en stamboekhouders en stamboekhouders en bestuur  aan de orde komen. Ook worden er presentaties gehouden en  discussies gehouden over diverse onderwerpen.  De status van soorten in situ en ex situ is een belangrijk aandachtspunt, evenals  samenwerkingverbanden tussen enerzijds zoos (EAZA) en  de ESF en anderzijds tussen ESF en CITES managemenorganisaties in de EU-landen. Voorts wordt  de deelname aan beschermingsprojecten in het wild , zoals bijvoorbeeld  Iguana, Pancake tortoise en Testudo  kleinmanni besproken.  Duidelijk mag zijn  dat een stamboekhoudersdag gekenmerkt wordt door een hoog informatief gehalte.

Daarnaast  zijn er overleggen tussen stamboekhouders van soorten uit een bepaalde regio, zoals bijvoorbeeld  Afrika  of Zuid oost Azië.

De vele contacten van de ESF

De ESF onderhoudt contacten met overheden in de EU-landen en dan met name met de CITES- managementbureau’s en de landelijke inspectie- en opsporingsdiensten. Zij pleegt met enkelen  zelfs direct regulier overleg over het hobbymatig houden van met name beschermde en bedreigde reptielen- en amfibieënsoorten.  Van landelijke opsporingsdiensten worden soms in beslaggenomen dieren in eigendom verkregen ten einde onder te brengen in de  ESF- stamboeken.

Daarnaast participeert de ESF in diverse adviserende organisaties van de overheden in de EU, die zich bezig houden met verantwoord huisdierenbezit.

De ESF werkt ook veelvuldig samen met de Turtle Survival Alliance (TSA)- Europe, van waar zij regelmatig  dieren in eigendom krijgt overgedragen, welke vervolgens per contract kunnen worden geplaatst  bij ervaren stamboekdeelnemers.

Natuurlijk worden ook contacten onderhouden met verenigingen en stichtingen in de EU op het terrein van het  hobbymatig  houden van reptielen en amfibieën.

Contact

Wilt u meer weten over de European Studbook Foundation?  De ESF informeert u graag verder.  Neem dan contact op met secretaris, die u kunt bereiken via het  e-mail adres op de ESF-website: secretary@studbooks.org