Wat zijn nu precies macrofagen?

Antilichamen worden aangemaakt door een complex netwerk van interactieve witte bloedcellen genaamd macrofagen, T-cellen en B-cellen. Macrofagen hebben twee functies:

1. Opruimen van ziekteverwekkers en andere ‘rommel’ (het zijn een soort stofzuigers van het immuunsysteem).
2. Antigeen presentatie: het tonen van een ziekteverwekker aan CD4-cellen en CD8-cellen. Daarmee wordt deze cellen duidelijk gemaakt dat ze iets tegen die ziekteverwekker moeten doen.

Al deze eigenschappen veroorzaken een verlaagde weerstand bij dieren met chronische stress waardoor zij sneller vatbaar zijn voor ziekten. Ter illustratie: ondanks dat een reptiel niet geheel parasiet-vrij is, zorgt een gezond immuunsysteem ervoor dat kolonies bacteriën, parasieten of schimmels onder controle blijven. Deze kunnen zichzelf dan niet in die mate vermenigvuldigen dat de gezondheid van het reptiel in het geding komt.

Soorten stress

Stress kan je onderverdelen in drie categorieën:

Omgevingsstress

Omgevingsstress is gerelateerd aan problemen met verlichting, verwarming, dag en nachtlengte, terrariumgrootte, terrariuminrichting en de omgeving rondom het terrarium. Veranderingen in of aan het terrarium, dan wel de omgeving waar het terrarium staat, verhuizen van het terrarium naar een andere plaats of andere kamer of de leguaan plaatsen in een ander terrarium kunnen zorgen voor stress.

Gedragsstress

Gedragsstress is gerelateerd aan de dagelijkse routine van de houder. Verandering hiervan kan bij de leguaan stress veroorzaken. Denk hierbij aan vakantie of periodes van afwezigheid op momenten waarop je normaal gesproken thuis zou zijn.

Sociale stress

Sociale stress is gerelateerd aan medebewoners in het terrarium of de aanwezigheid van andere huisdieren waar de leguaan regelmatig mee in aanraking komt. Maar ook logees die meerdere dagen blijven kunnen stress bij de leguaan teweeg brengen.

Het vaststellen van stress

Bij het vaststellen van stress dien je goed naar het dier te kijken en deze te observeren. Maar ook het terrarium, inrichting, temperatuurhuishouding, dag en nachtcyclus en voeding behoort onderzocht te worden. Ook de kamer waar het terrarium staat zal geïnspecteerd moeten worden op invloeden die stressvol voor het reptiel kunnen zijn.

Gedurende de tijd dat je van huis bent, zoals bijvoorbeeld naar het werk of naar school, raakt je leguaan gewend aan het schema en aan de tijd dat je weg bent. Deze cyclus van je aan- en afwezigheid zal deel worden van de routine van de leguaan. Veranderingen in de tijdsduur van afwezigheid, vooral wanneer je langer weg blijft, zullen opgemerkt worden en bij veel leguanen stress veroorzaken.

Dit kan baldadig gedrag in de hand werken zoals zichzelf en/of het terrarium met uitwerpselen besmeuren, ook water en voeding omgooien en het “herinrichten” van het terrarium behoren tot de mogelijkheden. Bij herinrichten moet je denken aan het slopen van beplanting, klimmateriaal en andere zaken die in het terrarium aanwezig zijn. Een verveelde leguaan kan ook proberen zich een weg uit het terrarium te graven. Dit resulteert in langdurig graven en krabben aan muren en vloeren of springen tegen de ruiten. Hierdoor kunnen bij de leguaan verwondingen aan het hoofd en tenen en nagels ontstaan.

Stress veroorzaakt schade aan het immuunsysteem van het dier waardoor parasitaire aandoeningen en infecties zich snel gemakkelijk kunnen ontwikkelen. Hoe groter de mate van stress, of hoe langer de stress voortduurt, des te zwakker wordt het reptiel. Het reptiel zal hierdoor ook vatbaar gaan worden voor andere factoren in zijn omgeving die normaal gesproken geen negatieve invloed op hem gehad zouden hebben.

Milde tot zware stress en het directe effect van onvolkomenheden in de leefomstandigheden van je leguaan kunnen uiterlijk zichtbare problemen veroorzaken zoals bijvoorbeeld brandwonden, alsmede niet direct waarneembare zaken zoals een ontregelde inwendige hormonale afscheiding in de bloedstroom. Dit laatste komt aan het licht bij bloedonderzoek. Andere gevolgen van stress zijn slaapgebrek, constante angst, slechte voedselopname etc. Slechte voedselopname gaat niet zelden over in weigeren van voedsel en dit zal uiteindelijk anorexia opleveren.

Controleer het dier:

• Is de huid mooi strak, vol van kleur en heeft deze een fris heldere uitstraling?
• Is er kleurverandering waar te nemen?
• Is de huidkleur mat en of donkerder?

Controleer veranderingen in het eetpatroon:

• Is er een afname van de eetlust merkbaar?
• Is de keuze van voedsel gewijzigd?
• Wordt er voedsel gekozen met een hoog vochtgehalte?
• Eet het dier meer dan gebruikelijk?

Controleer veranderingen in de regelmaat, consistentie en hoeveelheid van feces en uratus:

• Is er minder urine?
• Is het dikker, kleverig of taai?
• Is de mestmassa kleiner, harder, droger?
• Wordt er minder vaak gemest?

Controleer gedragsveranderingen:

• Is het reptiel sloom?
• Brengt het meer tijd door in het koelere deel dan dat het in het warmere?
• Brengt meer tijd door met opwarmen?
• Houdt het dier zich vaker schuil dan gewoonlijk?
• Baddert het langdurig in de waterpartij?
• Is het actiever dan normaal op vreemde tijdstippen?
• Springt het tegen ramen of onderneemt het vluchtpogingen?
• Is er sprake van frequente en langdurige graafneigingen, krabben of kopknikken?
• Vermindering of vermeerdering van het tongelen bij het hanteren of wanneer het terrarium open staat?
• Vertoont de normaal tamme leguaan agressief gedrag, niet geassocieerd met de paartijd?

Als agressie zich voordoet bij groene leguanen, hou dan rekening met eventueel broedseizoen en territoriale verdediging. Dit gedrag kan dan in verband worden gebracht met typisch mannelijk leguanengedrag. Abnormale agressie lijkt ook veroorzaakt te kunnen worden door blaassteen, tumoren, abcessen in organen, en ongedefinieerde pijn, storingen en ziekten. Het mag duidelijk zijn dat agressief gedrag niet specifiek hoeft te duiden op een psychisch probleem. De dierenarts kan hierbij helpen door de fysieke gesteldheid van het reptiel goed te onderzoeken op eventuele ziektebeelden.
Controleer veranderingen bij het vervellen:

• Is het ritme van vervellen onregelmatig?
• Duurt het langer dan normaal voordat het dier klaar is met vervellen?

Controleer fysieke tekenen van ziekten en verwondingen:

• Zit het reptiel gedurende langere tijd met zijn bek open?
• Is het speeksel toegenomen in hoeveelheid of dikker van structuur?
• Is het weefsel in de mond bleek van kleur?
• Langdurig buiten gekeerde hemipenissen of cloacaal weefsel zichtbaar na ontlasten?
• Loopt het dier mank?
• Is er zwelling zichtbaar aan tenen, staart, ledematen, rug of kaak?
• Is er verlies van spierkracht?
• Zijn er trillingen waarneembaar?
• Beweegt het dier schokkerig?
• Klimt het minder of zelfs helemaal niet meer?
• Heeft het moeite om het lichaam van de grond te krijgen?
• Heeft het last van evenwichtsstoornissen bij lopen en klimmen?
• Zijn er zwellingen, bulten of blauwe plekken zichtbaar?
• Heeft het krabwonden?
• Zijn er blaren aanwezig?

Wanneer een van deze tekenen zich voordoet is het zaak na te gaan of de temperatuur en luchtvochtigheidswaarden in het terrarium juist zijn. De luchtvochtigheid en temperatuur van het terrarium variëren het gehele jaar door, dit wordt beïnvloed door de omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid in huis. Het kan zijn dat de luchtvochtigheid tijdens de wintermaanden hoger ingeregeld moet worden dan in de herfst. Een hygrometer kan hierbij een zeer handig instrument zijn. Gedurende de winter zal de lage buitentemperatuur van invloed zijn op de huistemperatuur en dus ook de terrarium temperatuur. Bewaak de temperatuur goed door middel van thermometers die zich op verschillende plaatsen in het terrarium bevinden. Afwijkingen moeten uiteraard gecorrigeerd worden.

Als het terrarium goed is ingericht en klimatologisch goed is ingeregeld, dient men het sociale aspect te onderzoeken bij dieren die samen in een terrarium worden gehouden. Agressie en dominant gedrag uit zich niet altijd in vechtpartijen met de daaruit voortvloeiende verwondingen. Subtiele gedragingen van de dominante medebewoner kunnen resulteren in een dier wat teruggetrokken gedrag vertoont en weg gehouden wordt bij opwarmplekken en voedsel. Dit kan op termijn zorgen voor overlijden aan stress, onderkoeling en anorexia.

Een dier wat solitair wordt gehouden kan toch denken dat er een andere leguaan in de buurt is: de reflectie van zichzelf in een spiegel of in de ruiten van het terrarium kan het dier namelijk danig van streek brengen. Let er dus op dat je geen spiegel ophangt in de buurt van het terrarium en dat de omgeving van het terrarium goed verlicht is om de weerspiegeling in de ruiten te beperken.

Als de fysieke en de sociale omgeving niet het probleem zijn dient men de omgeving rondom het terrarium te controleren. Is de plaats van het terrarium veranderd? Zijn kinderen of andere huisdieren hinderlijk voor de leguaan? Is er in de omgeving van het terrarium iets sterk gewijzigd? Verstoort iets het dagelijkse ritme van het dier? Ben je op vakantie geweest? Dit hoeft voor veel reptiel soorten geen probleem te zijn maar vaak is dit bij leguanen en andere sociale hagedissen wel het geval.

Veel voorkomende voedingsproblemen

Dat reptielen weigeren te eten kan komen door één of meer verschillende redenen. Leguanen herstellende van zware MBD kunnen mogelijk niet in staat zijn voedsel tot zich te nemen totdat de stand van de onderkaak verbetert. Leguanen kunnen ook na een operatie, legnood of een bacteriële infectie/bloedvergiftiging weigeren te eten. Uiteindelijk kunnen chronische stress of ziekten anorexia teweeg brengen. Leguanen kunnen weken tot maanden aan anorexia lijden.

Om een reptiel aan het eten te krijgen dient het onderliggende probleem opgespoord en gecorrigeerd te worden. Bij leguanen die uitgeput zijn, of na 1 week nog geen voedsel tot zich hebben genomen, is een vorm van begeleidend voeden noodzakelijk totdat het dier weer vanzelf begint te eten, simpelweg dwangvoeren zal het probleem echter niet oplossen. Het geeft het dier alleen voldoende energie om te overleven maar het gedijt hier niet op.

Oorzaken om niet te eten kunnen zijn:

Omgeving

• Wennen aan een nieuwe omgeving.
• De water of luchttemperatuur te warm of te koud. De dagtemperatuur mag liggen tussen de 26.6 à 37.7 graden Celsius, waartegen een nachttemperatuur afgezet kan worden rond de 20 à 26 graden Celsius.
• De verkeerde maatvoering van het terrarium en of de inrichting daarvan. De minimale maatvoering van een terrarium voor maximaal 2 leguanen is 2 meter hoog, 2 meter breed en 1 meter diep. Maar omdat deze dieren zeer groot worden en daardoor veel ruimte gebruiken geldt: hoe groter, hoe beter.
• Een verkeerde dag, nachtlengte en/of onvoldoende mogelijkheden om goed op te kunnen warmen. Groene leguanen hebben 12 uur licht per dag nodig. Constante verlichting kan schadelijk zijn en de gezondheid aantasten. Een ander probleem is onvoldoende verlichting, waarbij de leguaan niet zijn eigen lichtbron heeft. De aanwezigheid van volspectrum verlichting kan psychisch heilzaam werken, de eetlust verhogen en stimuleert een natuurlijker gedrag. Per leguaan hoort er een goed bereikbare zonplek te zijn waar de temperatuur rond de 35 graden Celcius mag zijn.
• Het ontbreken van voldoende schuilplaatsen.

Voeding

• Voeden op het verkeerde tijdstip. Leguanen horen overdag toegang tot voedsel te hebben.
• Niet hongerig omdat er teveel in een keer gevoerd wordt.

Gezondheid

• Uitdroging veroorzaakt door slecht bereikbaar drinkwater, ziekten of langdurig gebruik van een antibioticum aangezien dit giftig is voor de nieren.
• Uitgemergeld door chronisch uithongeren.
• Ziek of gewond.
• Constipatie.
• Blokkeren van het maag/darmkanaal door een ingeslikt voorwerp.
• Zware parasitaire aandoening.

Psychisch

• Een stressvolle omgeving veroorzaakt door bijvoorbeeld druk verkeer, luide en/of schelle geluiden, de aanwezigheid van andere dieren die als bedreigend gezien worden.
• Agressieve of dominante medebewoner(s) van het terrarium waardoor het bange reptiel weg wordt gehouden bij voedsel en opwarmplekken. De aanwezigheid van dominante medeleguanen in het terrarium kan verwondingen opleveren en kan de ondergeschikte leguaan verhinderen om te eten, te drinken en te zonnen onder de warmtelampen. Uiteindelijk kan de ondergeschikte leguaan dusdanige stress oplopen dat hij vrijwel geen voedsel meer tot zich neemt. De aanwezigheid van dominante mannelijke leguanen kan ook de ontwikkeling stoppen van de uiterlijke geslachtskenmerken bij de onderdrukte leguaan. Oudere dominante leguanen van beide sekses kunnen ondergeschikte leguanen aanvallen, maar het wordt in ieder geval afgeraden om volwassen mannelijke leguanen samen in een terrarium te houden. Dit kan tot zware verwondingen tijdens vechtpartijen leiden met niet zelden de dood tot gevolg. Leguanen zijn over het algemeen goed apart te houden of als koppel. Trio’s of grotere groepen zijn alleen mogelijk bij zeer grote behuizing.

Overigen

• Pasgeborenen die nog niet gereed zijn om te eten.
• Vervelling.
• Zwanger of gereed om eieren te gaan leggen.

Behandeling

Stress
Hier is over het algemeen het lastigste deel het opsporen van de bron van stress. Dit kun je doen aan de hand van de eerder genoemde punten. Daarna is het voornamelijk een kwestie van die zaken aanpassen en het dier tijd geven om weer tot rust te komen.

Soms zal enige mate van stress tijdelijk onvermijdelijk zijn, denk hierbij aan verhuizing, verbouwing, een nieuw terrarium, gezinsuitbreiding of bijvoorbeeld een nieuwe baan waardoor je minder thuis bent. In de meeste gevallen zal er een periode van gewenning nodig zijn waarna het dier een nieuwe routine ontwikkelt en zich aanpast aan de veranderde situatie.

De mate waarin de leguaan “tam” is, speelt ook een rol bij het omgaan met stress. Tam staat tussen aanhalingstekens omdat het een relatief begrip is. Er zijn weinig schootleguanen, dus wat we hier bedoelen is slechts een situatie waarbij de leguaan gewend is aan de eigenaar en de dagelijkse verzorging. De reactie van een wilde of nauwelijks tamme leguaan tot de houder is: “wegwezen want straks word ik opgegeten”. Een gesocialiseerde dus tamme leguaan daarentegen zal accepteren dat jij in de omgeving bent en begrijpen dat je een vriendelijke inslag hebt en er niet op uit bent om kwaad te doen. Ongetemde leguanen lijden dan ook meer aan stress dan tamme leguanen. Het aanpassen van gedrag wat socialisatie met de mens in de hand werkt, wordt bij veel dierentuinen gebruikt om stress te reduceren en de gezondheid van het dier en veiligheid van de houder te verhogen. Je kunt bijvoorbeeld contact leggen door het dier af en toe met de hand te voeren of het lekker te besproeien met de plantenspuit.
Anorexia
De behandeling dient er eerst op gericht te worden om de omstandigheden waarin het dier gehouden wordt, en die tot anorexia hebben geleid, te corrigeren. Tevens dienen de ziektes voortkomend uit anorexia behandeld te worden.

Als je er zeker van bent dat het reptiel gezond is en in een goed deugdelijk terrarium wordt gehuisvest, kun je bij een leguaan in hongerstaking het volgende proberen:

• Voedsel kleiner dan normaal snijden.
• Meng voedsel samen met de favoriete hapjes van de leguaan.

Indien mogelijk is het altijd het beste om het reptiel zelf te laten starten met eten in plaats van het langdurig te dwangvoeren.

Bij een zware depressie zal de leguaan geen voedsel normaal via de mond tot zich nemen. Dwangvoeren is dan noodzakelijk. Hiervoor kan men het beste een voedingsnaald gebruiken waarmee veilig gevoed kan worden. Het is van levensbelang dat de leguaan onder behandeling komt te staan van een dierenarts. Deze kan door middel van een stofwisselingsonderzoek bepalen wat de dagelijkse energiebehoefte is. Aan de hand van deze gegevens zal de voeding en de dosering van vitaminen, mineralen en vocht worden samengesteld.

Na het dwangvoeren moet het dier ogenblikkelijk weer teruggeplaatst worden in het terrarium en visueel onder toezicht gehouden om te kunnen waarnemen of de spijsvertering al dan niet op gang is gekomen. De vorming van braakgas en braken wijst vaak op een slechte prognose, dit kan echter ook voorkomen als de leguaan een teveel aan voeding heeft binnengekregen of wanneer er tijdens het voeden teveel druk op de lichaamsholte is uitgeoefend. Het uitblijven van braken en het op gang komen van de ontlasting zijn indicaties dat de spijsvertering geactiveerd is. De snelheid waarmee leguanen weer op vast voedsel over kunnen gaan wordt bepaald door de lichamelijke gesteldheid van de leguaan, de duur van anorexia en de reactie op voedsel. Langzaamaan zal men kunnen overgaan van gepureerde voeding naar fijngesneden voedsel. Zodra vast voedsel wordt gegeven zal de ontlasting binnen enkele dagen normaal van structuur zijn. Warm waterbaden kunnen hierbij stimulerend werken.