Gemeenschappelijke namen:
Nederlands: Saba leguaan
Engels: Saban black iguana, Saban green iguana
Verspreidingsgebied:
De eilanden Saba en Montserrat, als tevens enkele eilanden voor de Venezolaanse kust en een ongedefinieerd deel van noord Venezuela.
Algemene informatie:
De leguanen in het bovengenoemde verspreidingsgebied zijn donkerder van kleur ten opzichte van groene leguanen elders. Vooral op Saba kunnen dieren soms nagenoeg zwart zijn. De oorsprong van de zwarte/donkere kleur is melanisme, eigenlijk het tegenovergestelde van albinisme. Dieren die melanistisch zijn, zijn donkerder van kleur.
In een wetenschappelijk artikel dat is gepubliceerd in 2020 hebben de auteurs voorgesteld om de donkere leguanen niet langer te zien als melanistische variant van Iguana iguana, maar om de dieren als unieke soort te beschrijven; Iguana melanoderma. Wat zij vooral als
argumentatie opgaven waren de uiterlijke kenmerken die anders zijn ten opzichte van gewone groene leguanen. De kenmerken waaraan I. melanoderma herkent kan worden is voornamelijk de zwarte kleur bij oudere dieren en zwarte keelwam, maar specifiek de karakteristieke zwarte plek tussen het oog en het oor. Het genetische verschil tussen de donkere dieren en andere groene leguanen was al bekend voor deze gepubliceerde studie. Momenteel is er nog discussie tussen leguanenexperts of de veranderde taxonomische status van I. melanoderma wordt overgenomen, of dat er nog meer data nodig is om een goede vergelijkende analyse te doen tussen de verschillende leguanen.
Tekst © Thijs van den Burg
Op Saba leven de leguanen in verschillende biotopen, liggend tussen hoogtes van 0 tot ~550 meters boven zeeniveau. Dit betreft meestal verschillende typen van het Caribisch droge woud, van dichte bossen naar meer open ecosystemen met vooral struik vegetatie. Ze kunnen erg goed in droge gebieden overleven. Wat voornamelijk opvalt aan deze populatie is dat veel dieren leven in gebieden met weinig bomen, welke juist vaak als toevlucht plek worden gebruikt. Op Saba worden echter vooral gegraven tunnels gebruikt om in te schuilen die meestal onder grote stenen zijn gegraven. Ondanks dat de donkere kleur van de dieren doet vermoeden dat het een aanpassing is voor de hoger gelegen delen van het eiland, waar vaak wolken zijn, zijn ook de nauwverwante dieren in het lagergelegen Venezuela donker van kleur. Op Saba is geen relatie gevonden tussen hoe donker een dier is en hoe hoog het voorkomt op het eiland.
De Saba leguaan is een herbivoor. Naar het precieze dieet is nog geen onderzoek gedaan maar dat zal bestaan uit bladeren, bloemen en fruit van lokaal voorkomende plant- en boomsoorten. Net als in andere gebieden waar leguanen voorkomen zijn ze ook op Saba belangrijk voor het verspreiden van zaden, echter is nog geen onderzoek naar gedaan naar welke plantensoorten dit precies betreft en de mate in dat die soorten afhankelijk zijn van de leguanen.
Net als voor de nauwverwante groene en Antilliaanse leguaan zijn Saba leguanen seksueel volwassen rond de 2–3 jaar. Echter is het niet aannemelijk dat mannetjes zich op die leeftijd voortplanten in verband met hun kleinere formaat, lage dominantie en het verdedigen van
een territorium. Tot op heden is bekend dat vrouwtjes 30 eieren kunnen leggen. Gezien dit direct verband heeft met de grootte van het individu zullen er waarschijnlijk ook dieren zijn die meer dan 30 eieren kunnen leggen.
Op Saba zijn slechts vier bekende nestplaatsen gevonden tot op heden. Ook hier is nog erg beperkt onderzoek naar gedaan.
Net als voor de Antilliaanse leguaan op Sint Eustatius, wordt ook de Sabaanse leguaanpopulatie bedreigd door niet inheemse leguanen die vanuit Sint Maarten met cargo boten meeliften.
Dit probleem is in 2020 geïdentificeerd toen er al meerdere niet-inheemse leguanen op
Saba aanwezig bleken te zijn; de niet-inheemse afkomst is bevestigd met DNA-analyse. Vooralsnog is er geen hybride leguaan gevonden door middel van DNA-analyse, maar verwacht wordt dat hybridisatie wel al heeft plaatsgevonden. Een opvolgend project is opgesteld om de verspreiding van de niet-inheemse leguanen in kaart te brengen en ze te vangen. Niet-inheemse leguanen zitten voornamelijk direct naast de Fort Bay haven aan de zuid kant van het eiland. Echter is ook een enkel niet-inheems dier
aanwezig ten noordoosten van Windwardside, midden op het eiland.
Wanneer hybridisatie geen halt word toegeroepen zal na verloop van tijd de hele inheemse populatie verdwijnen doordat de niet-inheemse leguanen groter en agressiever zijn. Hierdoor zullen de vrouwelijke inheemse leguanen niet paren met inheemse, maar met niet-inheemse mannelijke dieren. Neem daarbij het feit dat niet-inheemse dieren meer eieren leggen, en direct wordt duidelijk dat de niet-inheemse populatie explosief zal stijgen. Welke negatieve effecten dat voor andere soorten op het eiland zal hebben is niet exact duidelijk, maar zal onder andere betekenen dat planten meer worden opgegeten, ook die in moestuinen en tuinen van eilandbewoners.
Meer weten? Helpen?
Wil je de bescherming van de inheemse Saba leguaan? Dat kan via donaties aan SDGL zodat fondsaanvragen gehonoreerd kunnen worden voor acties gericht op het behoud van de kritisch bedreigde leguaan.