Bijzondere leguanen op Galápagos

Dat de Galápagos Eilanden een aantal bijzondere soorten leguanen huisvesten, wisten we natuurlijk al lang, maar wist je al dat er een aantal zeer onwaarschijnlijke leguanen rondlopen?

In 2013, tijdens een telling op het eiland Plaza Sur, vond Alizon Llerena van de Charles Darwin Foundation in Puerto Ayora vier hybride leguanen.
Plaza Sur is een klein eilandje binnen de Galápagos-archipel van 0,2 km2 groot en het hoogste punt rijst 23 meter boven de zeespiegel.

Howard Snell was de eerste die de hybride leguanen opmerkte. Howard, die nu professor biologie op de universiteit van New Mexico is, kwam voor het eerst op de Galápagos Eilanden in 1977 samen met zijn vrouw Heidi.
Beiden waren vrijwilligers bij de US Peace Corps, werkend aan een conservatieproject voor landleguanen.
Omdat de resultaten van het kunstmatig uitbroeden van leguaneneieren enigszins tegenvielen, besloten ze om eens goed naar Plaza Sur te kijken, om op die manier meer te weten te komen over de leguanen en wellicht een beter inzicht te krijgen in het kweken van deze dieren in gevangenschap.
Al snel kregen ze in de gaten dat Plaza Sur iets bijzonders herbergde.

Tijdens veldonderzoek naar zeeleguanen ergens in 1979/1980 kwamen ze een afwijkend uitziende landleguaan tegen. Destijds besteedden ze weinig aandacht aan dit bijzondere exemplaar. Toen ze tijdens een landleguanenonderzoek een ander vreemd uitziend dier vingen, werd deze afgedaan als een raar uitziende zeeleguaan. Uiteindelijk realiseerde Howard zich dat ze tweemaal dezelfde rare leguaan hadden gevangen en hij wist niet hoe hij dit exemplaar moest classificeren. Hij paste niet bij de landleguanen, maar ook niet bij de zeeleguanen. Ze realiseerden zich dat het een tussenvorm van beide soorten leek te zijn en dachten aan een hybride, maar zeker wisten ze het niet.

In de jaren die volgden, vonden de Snells meerdere hybriden, waaronder uiteindelijk ook pas uitgekomen jongen.
Pas in 1997 werd er een studie gepubliceerd waarin genetisch onderzoek bevestigde dat het om  hybriden ging.

In deze publicatie kwam ook naar voren dat het allemaal bleek te gaan om paringen tussen mannelijke zeeleguanen en vrouwelijke landleguanen. De hybriden lijken steriel te zijn, omdat er geen exemplaren zijn gevonden waarbij de mix tussen de genen in andere percentages voorkwam.

Net als de zeeleguanen zijn de hybriden voornamelijk zwart, maar hun nek en torso worden gesierd met gele strepen, bewijs van hun terrestrische erfgoed.
Ze bezitten de lange klauwen van hun zeegaande vaders en gebruiken die om in bomen te klimmen in plaats van over rotsen. Landleguanen kunnen noch bomen, noch rotsen beklimmen.
De hybriden bezitten ook een platte staart zoals de zeeleguanen, die deze staart goed kunnen gebruiken als roer bij het zwemmen.  Echter de hybriden zijn nog nooit opgemerkt in het water.

Plaza Sur heeft een aantal situaties die ervoor zorgen dat hybridisatie voor kan komen.
Galápagos-leguanen planten zich maar in een korte periode per jaar. Op Plaza Sur overlappen deze seizoenen. Als de mannelijke zeeleguanen op het eiland aankomen, pakken ze het laatste stukje van het seizoen van de landleguanen mee.
Vrouwelijke landleguanen die nog niet gepaard hebben, kunnen dus gedwongen worden tot paren met de grotere, agressievere mannelijke zeeleguanen.
Tegen de tijd dat de vrouwelijke zeeleguanen klaar zijn om te paren, hebben de mannelijke landleguanen hun daad al volbracht.
Ten tweede: het eiland is echt heel klein, waardoor territoria overlappen. Op grotere eilanden is er voldoende ruimte voor de twee groepen leguanen om ongelijksoortige habitats te vinden en uit elkaars buurt te blijven. Op Plaza Sur is het vrij gemakkelijk om zeeleguanen meer landinwaarts te vinden, de twee soorten worden in principe gedwongen tot vermenging.

Wat deze ontdekking eigenlijk laat zien, is dat op de eilanden waar Charles Darwin zijn ideeën over de evolutietheorie vorm kregen, de evolutie ons nog steeds kan verrassen. Hybridisatie is een sterke factor in de evolutie. Het combineert de genenpoel van twee groepen dieren, waarbij de hybride dieren een totaal nieuwe samenstelling van genen vertegenwoordigen. In vergelijking met de gebruikelijke manier van evolutie zoals mutatie, versnelt hybridisatie het creëren van nieuwe soorten.

Maar wat betekent het natuurlijk hybridiseren van deze soorten voor conservatie?
Wat doe je met dieren die niet geclassificeerd kunnen worden als een unieke soort, zoals de hybride leguanen?
Evolutionair bioloog Gabriele Gentile van de Universiteit van Rome vertelt dat zowel het behouden van biodiversiteit, als het evolutionaire proces dat biodiversiteit genereert beschermd moet worden. Als twee soorten met elkaar paren creëert dit uiteindelijk een nieuwe soort en raken de karakteristieke kenmerken van de twee soorten verloren.

De IUCN kenmerkt hybridisatie als een mogelijk gevaar voor uitsterving, naast meer duidelijke gevaren als habitatverlies en ziekte.
Daardoor zouden hybride dieren niet vallen onder conservatieve bescherming. Dit is redelijk als het gaat om hybridisatie door menselijk toedoen. Maar als hybridisatie het gevolg is van een natuurlijk proces, zoals het lijkt te gaan bij deze leguanen, dan zou het mogelijk wel waard zijn om ze te beschermen.

Zoals het nu lijkt, zijn de hybriden op Plaza Sur steriel en omvatten ze minder dan 2% van de totale leguanenpopulatie op het eiland.
Daarmee vormen ze geen bedreiging voor het voortbestaan van de zee- en landleguanen aldaar.
Grote veranderingen zouden moeten plaatsvinden om hybridisatie impact te laten hebben tot de evolutie van de Galápagos-leguanen, maar dat betekent niet dat het niet zou kunnen gebeuren.