Jicht en Pseudo-jicht
Jicht is een aandoening waarbij sprake is van de afzetting van zout van urinezuur (uraten) in en rond de gewrichten, wat leidt tot een acute gewrichtsontsteking, of in de lichaamsholte op de vliezen en in de organen.
Pseudo-jicht is eveneens een door kristalafzetting veroorzaakte ontstekingsreactie van de gewrichten, welke gepaard gaat met pijn, zwelling en stijve gewrichten. Maar deze aandoening wordt veroorzaakt door de vorming en afzetting van calciumkristallen in de gewrichtsstructuren.
Het door reptielen uitgescheiden afvalproduct is grotendeels stikstofhoudend. Dit deel van de afvalstoffen bestaat voornamelijk uit urinezuur. In kleinere hoeveelheden wordt ook ammonia, urea en allantoïne uitgescheiden. Urinezuur is relatief onoplosbaar in water, het wordt actief door de nieren uitgescheiden. Wanneer er een onvoldoende uitscheiding tengevolge van een nier beschadiging optreedt, kan er een overmaat aan urinezuur in het bloed circuleren (hyperuricemia) en er kunnen uraten gaan neerslaan in de weefsels. De gemiddelde chemische waarden van urinezuur in gezonde groene leguanen liggen tussen de 1.5 tot 6 mg/dl.
De factoren verantwoordelijk voor jicht bij reptielen zijn nog niet volledig bekend. Uitdroging (dehydratatie) kan uitmonden in een verminderde urinezuurafscheiding door de nieren. Dit veroorzaakt een te hoog urinezuurgehalte in het bloed (uricemia) en neerslag in de zachte weefsels en gewrichten. Wanneer het gehalte aan urinezuur hoger dan 25 mg/dl is, lost het urinezuur niet meer goed op in het bloed en gaat neerslaan in de organen en gewrichten. Tengevolge van deze neerslagen treedt er een ontstekingsreactie op. Wanneer dit in de al beschadigde nieren gebeurt, wordt het proces alleen maar verergerd.
De normale stofwisseling en afscheidingsprocessen bij groene leguanen kan ontregeld worden door een overmatig purinehoudend dieet. Purine is een eindproduct van (lichaams)eiwitten. Dierlijke eiwitten zijn bijvoorbeeld purinehoudend. Jicht in gewrichten en het omliggende weefsel komt hierbij veel vaker voor dan jicht aan de ingewanden (viscerale jicht). Toediening van aminoglycoside antibiotica kan schade berokkenen aan de nieren en zo tot het ontstaan van jicht leiden. Bij jicht aan de ingewanden worden de uraten neergeslagen als knobbels in zachte weefsels en voornamelijk in de nieren, de hartzak, de lever, de milt en op de vliezen van de lichaamsholte. Het kan ook opgeslagen worden in gewrichtsvloeistof wat gewrichtsjicht (articulaire jicht) tot gevolg kan hebben.
Symptomen van jicht aan de ingewanden zijn niet specifiek: anorexia, vergrote nieren en verandering in calcium-, fosfor- en urinezuurwaarden zijn indicaties voor een gestoorde nierfunctie. Calciumhoudende urine- en nierstenen kunnen door middel van röntgenfoto’s waar te nemen zijn en aanwijzingen zijn voor jicht.
Bij gewrichtsjicht zijn duidelijk zwellingen van de aangetaste gewrichten zichtbaar. Op röntgenfoto’s kunnen verdichtingen worden gezien, deze wijzen op de aanwezigheid van uraat neerslagen in of rondom de gewrichten. De aanwezigheid van uraten kan eveneens zichtbaar gemaakt worden door vocht uit een gezwollen gewricht onder een microscoop te bekijken.
Behandeling
Indien de leguaan uitdrogingsverschijnselen heeft moet het wateraanbod eens onder de loep genomen worden. Het is raadzaam om te kijken of er, naast de gebruikelijke drinkbak met vers water, via de voeding voldoende vocht wordt toegediend. Snij bijvoorbeeld niet alleen het blad van de paksoi, maar geef ook een deel van de steel aangezien deze relatief veel vocht bevat. Een dierenarts zal een uitgedroogde leguaan ook vocht toedienen middels een injectie.
Er dient altijd kritisch naar de voeding worden gekeken want een disbalans in de vitaminen en mineralen samenstelling kan tot nier beschadigingen leiden en dus tot jicht).
Verschillende soorten medicamenten voor menselijk gebruik zoals allopurinol, probenecid, sulfinpyrazone en colchicine kunnen worden toegepast. Afdoende effectiviteit van deze medicatie is tot op heden nog niet vastgesteld.
Auteur, Evert Henningheim
Geraadpleegde literatuur:
Elliot R. Jacobson, DVM, PhD, DACZM (2003) Biology, Husbandry, and Medicine of the Green Iguana. Original edition., Krieger Publishing Company, Malabar, Florida, USA.
Tekstuele controle en advies: Dr. Marja Kik, dierenarts voor reptielen